Routeplanner melkvee helpt scenario's tegen elkaar afwegen

De Routeplanner Melkvee is een beslissingstool die de melkveehouder inzicht geeft in de effecten van bepaalde toekomstscenario’s op verschillende aspecten van zijn bedrijfsvoering én berekent welke de economisch meest aangewezen keuze is voor zijn bedrijf. Deze tool werd ontwikkeld in een VLAIO-LA project, een samenwerking tussen ILVO, Boerenbond, Inagro en Hooibeekhoeve, en is reeds bij meer dan 200 bedrijven toegepast in functie van beslissingsondersteuning. Laten we een praktijkvoorbeeld bekijken.

Vraagstelling vanuit het bedrijf

Bedrijven contacteren ons met zeer uiteenlopende vragen, bv. 'welke impact heeft een optimalisatie van mijn technische kengetallen?', 'zou het economisch interessant zijn om een nieuwe stal te bouwen?', 'wat is de economische impact van PAS-maatregelen op mijn bedrijf?', … Het praktijkvoorbeeld gaat over een gemengd bedrijf met 107 melkkoeien, jongvee en 80 ha land (waarvan 25 ha akkerbouw). De arbeidsdruk is hoog, arbeid van meehelpende familieleden (ouders, kinderen) zal in de nabije toekomst wegvallen en de vraag is hoe ze de toekomstige arbeidsbehoefte kunnen opvangen. 

Bedrijfsspecifieke gegevens als basis

Om te beginnen wordt de uitgangssituatie in kaart gebracht aan de hand van bedrijfsspecifieke gegevens zoals cijfers uit de boekhouding, vergunde stalplaatsen, technische kengetallen, het teeltplan, rantsoen van de koeien, arbeidscapaciteit en mestafzetmogelijkheden. De tool houdt geen rekening met huidige vaste kosten om de input te beperken en zal altijd keuzes maken waarmee het saldo (totale opbrengsten minus variabele kosten) geoptimaliseerd wordt. Wanneer de uitgangssituatie in kaart gebracht is, kunnen diverse toekomstscenario’s gesimuleerd en vergeleken worden.

Strategieën om arbeid te verminderen

In dit voorbeeld zijn arbeid en beschikbare uren belangrijke parameters. Gezien de ouders en kinderen nog meehelpen, is de eigen arbeid (6.350 uren/jaar) nu relatief goedkoop, terwijl de externe arbeid (500 uren/jaar) 25 euro per uur kost. Voor de toekomst wil het bedrijf de eigen arbeid verlagen naar 3.500 uren per jaar en de benodigde externe arbeid minimaliseren. Enkele mogelijke strategieën zijn krimpen in aantal dieren, automatiseren of uitbesteden van jongvee-opfok. Voor elk scenario geeft de Routeplanner inzicht in economische resultaten (saldo’s), de beperkende factoren (bv. dierplaatsen, arbeid, …) en de grenzen waarbinnen een scenario economisch aantrekkelijk blijft (bv. bij veranderende melkprijs, kosten, …). In dit artikel gaan we dieper in op de scenario’s waarbij geïnvesteerd wordt in een of meerdere melkrobot(s).
 

Optimalisatie van de huidige situatie 

Een eerste scenario is meestal de optimalisatie van de huidige situatie, waarbij gewenste parameters worden aangepast (in dit geval het verminderen van de beschikbare eigen arbeid). Waarna de tool achterliggend alle verschillende keuzemogelijkheden berekent en de meest optimale keuze uiteindelijk weergeeft. De tool geeft aan dat het aantal melkkoeien kan groeien naar 110, met 59 stuks jongvee. Dit zorgt voor een lichte stijging van de opbrengsten (melkgeld), maar ook van de variabele kosten (melkvee, jongvee). De tool suggereert ook om iets minder areaal te gebruiken voor ruwvoer en meer voor marktbare gewassen. De bedrijfsvoering blijkt dus al behoorlijk efficiënt. De kost voor externe arbeid gaat sterk omhoog, doordat de eigen arbeid begrensd is. Het verschil in eindsaldo is -38.029 euro per jaar, dit is voornamelijk te wijten aan de verschuiving van eigen naar externe arbeid. 
 

Investeren in melkrobot(s), een zinvolle keuze?

Het bedrijf overweegt te investeren in een of meerdere melkrobots om arbeid te verminderen. Rekening houdend met een optimale bezetting van de robot(s) en het feit dat groeien in aantal dieren misschien niet mogelijk is in het kader van PAS, werd besloten om 3 scenario’s door te rekenen met de Routeplanner: 140 melkkoeien en 2 melkrobots, 110 melkkoeien en 2 melkrobots, 70 melkkoeien en 1 melkrobot. Op basis van gegevens uit de Focusboekhouding worden in de tool een aantal parameters aangepast, namelijk een stijging van 10% in melkproductie, variabele kostenverhoging van 2 euro/100 liter (omwille van energie, onderhoud en meer krachtvoer) of 2,3 euro/100 liter bij geen optimale bezetting van de robots, een investeringskost van 160.000 euro (1 robot) of 310.000 euro (2 robots) met een afschrijftermijn van 10 jaar en rente van 3%. Ook het aantal arbeidsuren per koe per jaar zal dalen (-7u). Voor de drie scenario’s wordt telkens het aantal koeien vastgezet.
 

Inzicht in economische cijfers, arbeid en emissies 

De tool vergelijkt de economische saldo’s en andere parameters van elk scenario, onderstaande tabel geeft enkele van deze resultaten weer. De melkproductie stijgt door het gebruik van robots, maar vooral het aantal koeien zal bepalen hoeveel de totale opbrengsten stijgen of dalen. Ook de variabele kosten en de benodigde arbeid variëren afhankelijk van het aantal dieren. Investeren in robots leidt tot extra vaste kosten, nl. afschrijvingen en interesten. Het scenario met 140 koeien levert, voor dit bedrijf en bij huidige marktomstandigheden het beste eindsaldo op, hoewel de verschillen tussen de robotscenario’s niet groot zijn. Tot slot berekent de tool ook de stikstofemissies, zodat je kunt zien hoe deze afwijken van de huidige situatie of de PAS-referentie 2021. In dit geval is enkel het scenario met 70 koeien een optie wanneer het bedrijf een emissiereductie van 25% wil realiseren tegen 2030.

Bij een stijging in de kost van externe arbeid, zal vanaf een kost van 30 Euro het scenario met 70 melkkoeien economisch interessanter worden.

De landbouwer maakt de uiteindelijke keuze

De melkveehouder zal zelf de afweging moeten maken welke aspecten zullen doorwegen in de beslissing zoals de economische leefbaarheid van het bedrijf, benodigde arbeid, emissies, … In ons voorbeeld kan de melkveehouder rekening houden met het saldo maar mogelijks ook met de uren externe arbeid als dit voor hem belangrijker is. De Routeplanner biedt waardevolle inzichten in de effecten van bepaalde scenario’s onder huidige marktomstandigheden. Daarnaast helpt de tool met het inschatten van risico’s, bv. door te laten zien bij welke melkprijs of arbeidskosten een ander scenario economisch voordeliger wordt. Dit gebeurt aan de hand van boven- en ondergrenzen en grafieken. De uitkomsten zijn specifiek voor elk bedrijf en kunnen dus niet worden veralgemeend.

Andere scenario’s die doorgerekend werden voor dit bedrijf waren krimpscenario’s, externe jongvee opfok, combinaties van melkrobot(s) met externe jongvee opfok en het effect van PAS-maatregelen. In een volgend artikel gaan we dieper in op de mogelijkheden van Routeplanner om PAS-maatregelen economisch door te rekenen. 

Bron: Lene Cillen - adviseur melkvee Inagro