Blijft België het beloofde land van de aardappel?
Wie eind november Interpom bezocht, kon met eigen ogen zien dat de sfeer in de aardappelsector goed zit. Maar ondanks het groeiende areaal kampen telers en verwerkers met heel wat zorgen. Toegang tot kwalitatief pootgoed, het slinkende aanbod gewasbeschermingsmiddelen, klimaatverandering, moeilijke bewaring, steeds complexere wetgeving en zoveel meer gooien roet in het eten.
België is en blijft een wereldwijde sterkhouder als het over de aardappelsector gaat. Met een productie van meer dan 4 miljoen ton aardappelen in 2023 horen we tot de top 5 in Europa. In enkele tientallen jaren tijd is ons land uitgegroeid tot de grootste exporteur van diepgevroren aardappelproducten ter wereld. In 2023 verwerkten we meer dan 6 miljoen ton aardappelen tot (diepvries)bereidingen. Dat cijfer is te verklaren doordat onze verwerkers ook buitenlandse aardappelen importeren. De productie is sterk gericht op export. Vorig jaar bedroeg de export van aardappelbereidingen immers 3,5 miljoen ton. Ongeveer de helft daarvan is bestemd voor Europese landen, de andere helft gaat naar derde landen, waar onze aardappelproducten hoge ogen scoren.
Historisch groot areaal
De cijfers die onderzoeksinstelling Viaverda (PCA, PCG en PCS) deze zomer naar buiten bracht, tonen een stijging in het Belgische aardappelareaal van 5,8%. In Vlaanderen gaat het om 1,8%, maar vooral Wallonië maakt een grote sprong vooruit met 11,1%. Dat komt in totaal neer op een toename van 5540 hectare in aardappelareaal in 2024. In totaal schommelt het Belgische aardappelareaal rond de 100.000 hectare. Dat historisch hoge aardappelareaal doet uitschijnen dat de sector hoge toppen scheert, maar er zijn heel wat kanttekeningen te maken.
Sterk tegenvallende opbrengst
Om te beginnen ging dit nooit gezien hoge areaal in 2024 gepaard met zeer lage opbrengsten. Met een gemiddelde opbrengst van 42,8 ton per hectare ligt het gemiddelde in ons land maar liefst 7% lager dan in 2023. Opmerkelijk is dat we per hectare aan de laagste opbrengst zitten van de voorbije vijf jaar. De vele regen zorgde voor een zeer lange en moeizame plantperiode die uitliep tot in juni, wat het aantal groeidagen voor het gewas beperkte. Hoewel de regenval in oktober en november al bij al goed meeviel, was het op veel bedrijven opnieuw een uitdagende oogstperiode. Het korte groeiseizoen maakte dat niet op alle percelen de planten voldoende afgerijpt waren op het moment van oogst. Langer wachten durfden veel telers niet, want de met regen overspoelde oogst van 2023 lag nog vers in het geheugen.
Onrust in de bewaarloods
Lage opbrengsten als gevolg van het steeds extremere klimaat zijn dus een dreigende wolk geworden die boven elke aardappelteler hangt. En dan moet deel twee van de teelt natuurlijk nog beginnen, want de (lange) bewaring in de loods vormt, zeker na een moeilijk teeltjaar, een even grote uitdaging. Diverse bewaarmethoden zoals frigobewaring of vergassen hebben het gebruik van chloorprofam (CIPC) vervangen, maar de efficiëntie is niet altijd even hoog. Zeker als aardappelen vochtig of te onrustig de loods in moeten, is het vaak moeilijk om kieming op lange termijn onder controle te houden. Ook de kostprijs van deze nieuwe bewaartechnieken weegt zwaar. Proefcentrum Viaverda roept dan ook op om je bewaaraardappelen goed in de gaten te houden, voldoende te ventileren en eventueel zelfs warm genoeg te houden met een warmtekanon zodat de droging kan plaatsvinden.
Kostprijs swingt de pan uit
Over kosten gesproken: laat ons eens inzoomen op de kostprijs van de hedendaagse aardappelteelt. Cijfers van North-Western European Potato Growers (NEPG) geven aan dat de productiekost in 2024 gemiddeld 1000 euro per hectare hoger lag dan vorig jaar. Deze cijfers zijn afkomstig uit België, Frankrijk, Nederland en Duitsland. De reden voor de stijging is niet ver te zoeken: bijkomende kosten voor het snijden van pootgoed en ziektebestrijding verklaren het hoge prijskaartje. Ook de bewaarkosten beloven hoge toppen te gaan scheren, aangezien de bewaarkwaliteit in heel wat loodsen te wensen overlaat. Zijn de afnemers van aardappelen blind voor deze stijgende kosten?
Informeren op Interpom
Het was ongetwijfeld een van de gespreksonderwerpen op de Interpom-beurs in Kortrijk vorig najaar. Een recordaantal bezoekers trok naar Kortrijk Xpo, maar liefst een stijging van 18% ten opzichte van de vorige editie. 330 exposanten en bijna 24.000 liefhebbers van de sector ontmoetten elkaar voor een drankje, deugddoende babbel en het onmisbare frietje. Ook Belpotato, de brancheorganisatie voor de Belgische aardappelketen was present. Wie hier langsging, kreeg heel wat informatie over kwaliteitscontrole van pootgoed bij aflevering op je bedrijf. Een succesvolle teelt begint immers bij gezond pootgoed en dat is helaas geen evidentie meer. Boerenbond kan alvast terugblikken op een hele goede beurs met zeer veel contacten met leden.
Pootgoedareaal stijgt niet mee
Niet alleen was de kwaliteit van het pootgoed in 2024 af en toe een probleem, ook de beschikbaarheid was ondermaats, met veel werk voor de pootgoedsnijders tot gevolg. Het areaal pootgoed volgt immers de toename van het aardappelareaal niet, integendeel. In vergelijking met 2022 daalde het areaal pootgoed in de NEPG-landen met 7%, over alle rassen heen. Naast het dalende areaal zorgen ook hier lage opbrengsten en onvoldoende kwaliteit voor lage beschikbaarheid van kwalitatief pootgoed. Dit vergroot de verleiding om niet-geschikte alternatieve bronnen voor pootgoed aan te spreken, met alle gevolgen van dien. Belpotato benadrukt, met de steun van Boerenbond, dan ook het belang van het aandachtig evalueren van pootgoed bij levering en een goede bewaring ervan. Tijdens Interpom merkte Boerenbond een duidelijke interesse bij aardappeltelers om zich te informeren voor de eigen pootgoedteelt.
Impact van beleid
Naast teelttechnische moeilijkheden leggen ook beleidskeuzes een niet te onderschatten druk op de aardappelteler. Dit begint bij de complexe wetgeving om pootgoed te telen. Ook het nieuwe MAP7 zorgt voor bijkomende uitdagingen. De opstart van het nieuwe mestactieplan zorgde alvast voor veel ongerustheid in de sector, maar dankzij de inspanningen van zowel landbouw- als milieuorganisaties uit het middenveld konden er evenwichtigere afspraken gemaakt worden. Dat neemt niet weg dat MAP7 heel wat extra inspanningen vraagt, zeker op vlak van bemesting langs waterlopen. Meer informatie vind je onder andere op de website www.duurzaambemesten.be. En dan is er natuurlijk nog de Natuurherstelwet, waarvan de impact op dit moment minder duidelijk is maar die ongetwijfeld in de toekomst gevolgen zal hebben voor alle landbouwers. Telers begrijpen niet dat de overheid zomaar gewasbeschermingsmiddelen uit de markt neemt zonder eerst na te denken of er wel voldoende alternatieven beschikbaar zijn.
Ook verwerking breidt uit
De aardappelteelt in ons land is de basis van een veel bredere agrovoedingsketen die steunt op de primaire productie. We verwerken in België zo’n 7 miljoen ton aardappelproducten, waarvan 4 miljoen ton afkomstig is uit ons land. De sector biedt jobs aan meer dan 6000 mensen en blijft duidelijk innoveren en investeren. De wereldwijde vraag naar aardappelproducten groeit en Belgische verwerkers willen daaraan tegemoetkomen. Maar opvallend is dat er steeds meer naar Noord-Frankrijk wordt gekeken voor nieuwe productiesites. Zowel Agristo, Clarebout als Ecofrost bouwen daar een nieuwe fabriek. De reden hiervoor is te vinden in zowel de beschikbaarheid van arbeid als die van aardappelen, naast de complexe Vlaamse regelgeving om hier nog een vergunning te kunnen krijgen. In België zitten we intussen zo goed als aan onze limiet qua aardappelareaal, maar in Noord-Frankrijk zien verwerkers nog potentieel om telers van tafelaardappelen te doen omschakelen naar frietrassen en (lange) bewaring.
Hoe evolueert de markt?
Tot slot is uiteraard ook de marktprijs en daaruit volgend de contractprijs van aardappelen een bepalende factor in de sector. Koken kost immers (meer en meer) geld. De voorbije 10 jaar geeft de Belgapomnotering over het algemeen een rustige maar licht stijgende trend weer. Daarin zitten uiteraard pieken en dalen, denk maar aan de grote terugval die we tijdens de coronapandemie zagen. Het zal afwachten worden hoe de aardappelen na de winter uit de loods komen en hoe de vraag evolueert om te weten wat de vrije marktprijs zal doen. Er zijn ook verschillen tussen aardappelrassen. Zo zien we dat de kosten voor Bintje gelijk liggen met Challenger en Fontane, maar dat de opbrengst wel steeds achterblijft. Dit wel zeggen dat er per ton meer moet worden betaald voor Bintje, zo niet zal de boer kiezen voor een ander ras. De voorbije twee jaar is de Belgische Mededingingsautoriteit ook in gesprek geweest met Belgapom over de aardappelprijsnoteringen. Daar zijn nu noodzakelijke aanpassingen doorgevoerd waardoor een meer transparante en eerlijke prijsnotering wekelijks kan plaatsvinden. Voor de aardappeltelers is het goed om steeds een eigen referentienotering te hebben door de prijsnotering van Viaverda en Filière wallonne de la pomme de terre (Fiwap).
Aardappelen cruciaal in teeltplan van bijna iedere akkerbouwer
Pieter Van Oost, adviseur Plantaardige Productie: “Tot enkele jaren terug waren akkerbouwers ervan overtuigd dat bieten hun meest stabiele en rendabele teelt was. Door de jaren heen is daarin verandering gekomen en zien we steeds meer aardappelen in het teeltplan. Akkerbouwers investeren en professionaliseren zich steeds meer in de aardappelteelt. Daar horen grote investeringen bij in zowel machines, materieel als bewaarloodsen. In deze kapitaalsintensieve teelt mag je geen risico’s nemen. Boerenbond maakt zich echter zorgen over de dalende opbrengst per hectare. Dit lijkt een trend te zijn waar de piek achter ons ligt. Naast beperkingen in bemesting en gewasbescherming moeten we nadenken of ook andere oorzaken hiervan aan de basis kunnen liggen. Klimaatverandering is iets wat zeker ook zal meespelen, maar het allerbelangrijkste is misschien wel een gezonde bodem.
Aardappeltelers weten dat teeltrotatie in de aardappelteelt cruciaal is om de bodem in goede conditie te houden. De komende jaren zal Boerenbond naast de eerder genoemde uitdagingen nog meer inzetten op de bodemgezondheid. We zijn ervan overtuigd dat een gezonde bodem niet alleen de aardappelteelt ten goede zal komen.”
Gerelateerde actualiteit
Projecten
“Onze klanten kiezen voor smaak en versheid” + video
Griet en Johan verkopen dagverse aardbeien op het veld
Al bijna dertig jaar telen Griet Van Olmen en echtgenoot Johan Vermeiren aardbeien ‘op het veld’.
“Gelukkig kunnen we in deze drukke periode op onze ouders rekenen” + video
Floris Verscheure heeft een fulltime job als opfokbegeleider bij Vepymo, hij heeft samen met zijn vriendin Delphine drie kinderen en bouwt ondertussen een nieuwe stal voor hun schapenhouderij in Torhout.
Minister Brouns gaat in op vraag Boerenbond om pragmatisch om te gaan met tussentijdse stikstofreductie
Minister werkt aan duidelijk kader met toepasbare praktijken en kondigt concrete acties aan
Vanuit Boerenbond herhaalden we onze vraag om te werken aan een ander en haalbaar stikstofdecreet.
“We kozen voor het gemak van het dier en dat van ons”
Deze week brengen we een in Boer&Tuinder uitgebreid dossier over vrijloopkraamstallen. We bezochten Francis Hanssens en Marleen Messely in Lendelede die hun oude kraamstallen zes jaar geleden vervingen door een systeem dat zowel henzelf als de zeugen maximaal comfort gaf. Het werden vrijloopkraamhokken.
De markt vraagt om rundvlees, kan de sector antwoorden?
Er zijn weinig redenen om aan te nemen dat de recente prijsstijgingen even snel zullen gaan als ze gekomen zijn.
Grachtenkaart op de lange baan geschoven
Nieuwe einddatum is 30 november 2029
Gezond boerenverstand gevraagd!
In een recente studie wordt bemesting genoemd als de oorzaak voor meer hooikoorts. In de praktijk wordt er tijdig gemaaid of begraasd, nog voor het gras bloeit en dus pollen verspreidt. De studie veroorzaakte een terechte golf van verontwaardiging.
"We brengen smaak en gezondheid samen in een fles"
Danny Massoels uit Nieuwerkerken is fruitteler in hart en nieren. Na een ongelukkige val met rugletsel als gevolg, veranderde zijn kijk op het leven. Zonder opvolger in het vizier, verkocht hij het grootste del van zijn gronden en ging hij een nieuwe uitdaging aan.
Eerste positief geval bij dier geïmporteerd uit Frankrijk
Op een rundveebedrijf in de provincie Luik is voor het eerst in België een dier positief getest op het EHD-virus.
Geef je reactie op MAP7
+ Hulpdocument
Zoals bekend loopt er vandaag een openbaar onderzoek over MAP 7 en het milieueffectenrapport (MER) van dit plan. Tot en met 16 mei 2025 kunnen er reacties ingestuurd worden.
Koolstoftool geeft landbouwers inzicht in koolstofopbouw
De Koolstoftool is een nieuwe toepassing binnen het bodempaspoort die de opbouw van organische koolstof op een landbouwperceel simuleert.
Bemestingsprognoses nu beschikbaar
Wil je weten hoeveel je mag bemesten op je percelen? Kijk dan nu de bemestingsprognose na.
Verplicht digitaal gewasbeschermingsmiddelenregister vanaf 2026
In afwachting van een aanpassing aan de Europese uitvoeringsverordening vraagt Boerenbond uitstel tot 1 januari 2030.
Wacht niet met vaccineren tegen blauwtong
De vaccinatiecampagne loopt. Volgens minister Clarinval gaven de producenten de garantie dat er voldoende dosissen beschikbaar zullen zijn om de runderen en schapen voor juni te vaccineren.
Daarom hoor jij bij Boerenbond
Als lid sta je bij Boerenbond op de eerste rij! Wij luisteren naar jouw noden en bieden je ondersteuning waar nodig. Sluit je vandaag nog aan en profiteer van vormingen en advies op maat. Dankzij exclusieve voordelen verdien je je lidgeld zo terug.
DGZ ziet varkensstapel verder afnemen
Vlaanderen telde in 2024 iets meer dan 4 mln vleesvarkensplaatsen. Ten opzichte van 2023 is dat een daling met 270.000..
