Dialoogmoment Helder: drinkwaterkwaliteit versus gewasbescherming

De beslissing van de minister om tijdelijk strengere normering op te leggen voor triazolen in het oppervlaktewater maakte heel wat los in het Ieperse. Zowel de bezorgdheid naar gezondheidsrisico’s (scholen, ziekenhuis) als naar de rol van landbouw. De milieuraad nam dit samen met het stad Ieper op om de dialoog aan te gaan rond de kwaliteit van het drinkwater.

Minister aan het woord

Minister Jo Brouns gaf bij het startschot meteen aan dat de vraag van VMM om de problematiek in het drinkwater zo snel mogelijk aan te pakken bleef hangen. Het is immers cruciaal dat de volksgezondheid gegarandeerd wordt. Hierdoor zullen maatregelen genomen worden. Daarnaast geeft hij mee dat er op 3 sporen moet gezocht en gewerkt worden. Eerst en vooral dient hierbij het buitenland ook mee betrokken te worden. Gezien heel wat water dat verwerkt wordt in drinkwater uit Frankrijk komt. Vervolgens is landbouw een belangrijk onderdeel, maar zeker ook de industrie. Dit is enkele dagen later bevestigd met de communicatie rond de bron van vervuiling met triazool in de Blankaart door een sojaverwerkend bedrijf in Ieper.

Cocktaileffect

Jacob De Boer van de universiteit van Amsterdam geeft mee wat het coctaileffect van pesticiden teweegbrengt. Hij ging van start met het meegeven dat de dosis natuurlijk van groot belang is. Maar door synergetisch effect kunnen de gevolgen van een cocktail in plaats van aparte actieve stoffen wel anders zijn. Ook de op eerste instantie onschuldige producten (zoals zout) zijn giftig bij hoge dosis. Hij benadrukte ook dat we hebben pesticiden nodig hebben, want zonder pesticiden kunnen we de wereld niet voeden. Hij verwees ook naar andere pesticiden dan gewasbeschermingsmiddelen en de verantwoordelijkheid die bij iedereen ligt en noemde de luismiddelen voor huisdieren als voorbeeld. Daarnaast noemde hij ook TFA en PFAS en stelde dat deze stoffen eigenlijk zouden moeten verboden worden. Een grote opdracht ligt er om betere pesticiden te maken en het correct gebruik ervan. Hij vraagt om te meten en op te treden bij overschrijdingen, niet alleen als er invloed is op het drinkwater maar ook bij impact op het milieu.

De Watergroep 

Tom Diez van De Watergroep werd gevraagd om toelichting te geven bij de normen. De algemene norm is 0.1 microgram per liter. Voor pesticiden is er ook een norm voor de som van deze middelen die maximum 0.5 microgram per liter mag zijn. Het is dus niet zo dat er een groot aantal stoffen net onder de norm kunnen gecumuleerd worden want dan komt er een overschrijding van de totale norm. Daarnaast geeft De Watergroep ook aan dat het voor hen heel belangrijk is om vanaf de bron te werken en zo zoveel als mogelijk te vermijden dat er negatieve invloeden in het water terechtkomen. Gezien het voor De Watergroep heel moeilijk wordt om alles te zuiveren. Actief kool kan namelijk niet alle stoffen eruit zuiveren en als voorbeeld gaf hij metaldehyde dat in slakkenkorrels aanwezig is. De Watergroep geeft alvast mee dat het een taak is van iedereen en dat 1 slakkenkorrel 7000 liter water verontreinigt, dit ongeacht waar of door wie die gebruikt wordt. 

Waterlandschap

Ine Soenen van de provincie geeft mee wat het Water+Land+Schap als bijdrage heeft voor de waterkwaliteit binnen de waterwingebieden. Het aantal stoffen (pesticiden) die gezocht worden is ruim 200. In de Bollaertbeek werden daarvan een 70-tal terug gevonden, waarbij slechts een 3-tal stoffen in overschrijding waren. Deze aantallen zijn gedurende het traject duidelijk verbeterd. Er werd hierbij aangegeven dat er een substantiële verbetering is van de waterkwaliteit. Maar dat we er nog niet zijn en dat we verder moeten blijven werken aan de problemen in de toekomst. 

Debat 

Na de toelichtingen was er een debat gemodereerd door Mieke Dumont. In het debat zaten minister Jo Brouns, Vlaams parlementsleden Jeremie Vaneeckhout (Groen) en Andy Pieters (N-VA), Kristien De Schamphelaere (PAN Europe, Pesticide Action Network) en voor Boerenbond Guy Vandepoel. De minister stelde nogmaals zeer duidelijk dat er op 3 fronten acties moeten genomen worden, namelijk de input die komt uit Frankrijk, de landbouw en de bedrijven.

Op de vraag of we niet beter terugkeren naar het Boccagelandschap van vroeger met veel kleine percelen met hagen en houtwallen was het antwoord van Guy Vandepoel duidelijk dat dit niet de oplossing is. We moeten samen werken en verder werken op de ingeslagen weg maar moeten wel blijven voedsel produceren. De parlementsleden stelden duidelijk dat handhaving het sluitstuk is, maar geven ook aan dat we niet van landbouwers mogen verwachten dat zij een aantal groene maatregelen nemen zonder dat er iets tegenoverstaat. Dit werd door Guy Vandepoel bevestigd, je kan geen ecologisch paradijs bouwen op een economisch kerkhof. We verliezen aan sneltempo actieve stoffen en er komen nauwelijks nieuwe bij, ook biologische gewasbeschermingsmiddelen komen te traag op de markt. Er worden ook al heel wat maatregelen genomen waarbij verwezen wordt naar de bufferstroken in MAP 7 die ook effect zullen hebben op gewasbescherming en de verplichtingen naar driftreductie. Jeremie Vaneeckhout stelt duidelijk dat we gewoon werk moeten maken van de verbetering en geen tijd meer mogen verliezen aan discussies over de methodiek. Andy Pieters beseft dat we niet tijdig de doelstellingen van de kaderrichtlijn water zullen halen maar dit mag niet leiden tot een vergunningenstop. Landbouw is belangrijk voor de economie in de regio, niet alleen de landbouw zelf maar ook naar toelevering aan de landbouw en verwerking van landbouwproducten. Winsten in de keten zijn wel niet evenredig verdeeld waarbij vooral de bedrijven hoge winsten halen.

Ook in het debat kwam PFAS terug aan bod, waar de meeste panelleden nog begrip hebben voor de gewasbeschermingsmiddelen is dat afwezig voor PFAS. Deze moeten volgens de parlementsleden onmiddellijk verboden worden in de EU. Dat de fytowetgeving zeer streng is blijkt uit de getuigenis van Kristien De Schamphelaere van PAN die stelt dat indien TFA een gewasbeschermingsmiddel zou zijn het nooit erkend zou worden. Anderzijds haalt zij wel aan dat volgens hun info de PFAS-houdende gewasbeschermingsmiddelen de belangrijkste bron zijn van TFA in landbouwgebied. Landbouw is in Vlaanderen echter maar verantwoordelijk voor 2% van de totale hoeveelheid PFAS, andere bronnen zijn veel belangrijker aldus de minister. Voor Jeremie Vaneeckhout moeten ook huishoudens nog meer stappen zetten en moet er meer aandacht zijn voor waterzuivering. Vanuit PAN werd het debat toch opnieuw naar de landbouw getrokken waar zij duidelijk stellen dat veel beter is dan de gangbare landbouw hoewel die ook gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Maar uiteindelijk is het voor PAN duidelijk dat pesticiden gemaakt zijn om giftig te zijn in ons milieu, om organismen te bestrijden en dus horen die niet thuis in het milieu voor hen. 

In een laatste deel van het debat ging het vooral over het beleid en de flankerende maatregelen. Er is een besluit van de Vlaamse regering al principieel goedgekeurd die een kader schept voor de bescherming van de bronnen voor de drinkwaterwinning. Daarin gaat het o.a. over bufferstroken maar ook over melding van gebruik van fytoproducten om de bronnen in kaart te brengen. Dit besluit is niet specifiek voor de huidige probleemstof 1,2,4-T maar gaat over alle fytoproducten. De minister stelt dat er ook een stimulerend beleid komt voor de aanleg van vul- en spoelplaatsen. Voor Guy Vandepoel moet er snel een duidelijk kader komen zodat er zekerheid is voor de landbouwers dat de investeringen die zij vandaag doen binnen een aantal jaar ook nog in orde zijn. Voor PAN gaat dit niet ver genoeg en moeten middelen die terecht komen op plaatsen waar ze niet thuis horen algemeen verboden worden.

Bij de meeste panelleden was er doorheen het debat duidelijk begrip voor de landbouwsector. Er is waardering voor de geleverde inspanningen maar er wordt wel gevraagd om deze verder te zetten. De aanwezige landbouwers betreurden wel dat ondanks het feit dat er meermaals werd verwezen naar 3 mogelijke bronnen het telkens toch wel terug kwam in het debat op de landbouw en gewasbeschermingsmiddelen. Het nieuws enkele dagen later dat een bedrijf een zeer belangrijke bron is van de triazolen in het water zal velen van hen wel met een wrang gevoel achterlaten. Maar desondanks dit nieuws zijn de landbouwers in de regio om verder te werken met de maatregelen in het  Water+Land+Schap en zullen zij verder met de nodige zorg en aandacht omgaan met gewasbeschermingsmiddelen.

Karolien Cools en Ann-Sophie Decroos