Wat is stadslandbouw?
Lokaal produceren en verkopen binnen een gecontroleerd ecosysteem, dat is het doel van de bedrijven die aan stadslandbouw doen. Daarbij gebruiken ze de stromen die in de stad aanwezig zijn.
Wereldwijd zijn er tal van voorbeelden van hoe innovatieve stadslandbouw er kan uitzien. Wij gingen kijken in de Verenigde Staten hoe jonge ondernemers voedselproductie tot dicht bij de consument brengen. Maar ook in ons eigen land komt stadslandbouw meer en meer op. Bedrijven experimenteren met vernieuwende technieken en verschillende organisaties zetten zich in om deze bijzondere vorm van landbouw in de kijker te zetten.
Voedsel telen in de stad kan op verschillende manieren. Door het gebrek aan beschikbare ondergrond, gebeurt de productie meestal op substraat, op verharde terreinen en daken. Naast productie in openlucht en in serres, tasten de ondernemers de mogelijkheden af in containers, leegstaande gebouwen en kelders. Vaak met meerdere productielagen boven elkaar, waarbij kunstmatige verlichting het natuurlijk zonlicht vervangt. Voor de teelt in volle grond zoeken bedrijven eerder naar percelen in de periferie van de stad, die al langer in landbouwproductie zijn.
Circulaire productie
Onder stadslandbouw valt dus een heel diverse waaier aan ondernemingen. Wat hen verbindt, is de motivatie om kringlopen te sluiten en binnen een gecontroleerd ecosysteem voedsel heel lokaal te produceren en vaak ook rechtstreeks te verkopen. Daarbij maken ze gebruik van bepaalde stromen die aanwezig zijn in de stad: gecapteerd regenwater, gezuiverd afvalwater, CO2-, warmte- en afvalstromen.
Slimme ondernemers zoeken naar bestaande technieken en bewezen groeimethodes om de experimenteerfase zo kort mogelijk te houden. Groot durven dromen in combinatie met een goed ondernemingsplan, stielkennis en een goeie portie gezond boerenverstand zijn nodig om de uitdagende context van een stedelijke omgeving te overleven.
Voedsel verbindt
Voedselproductie in en rond de stad is van alle tijden. Maar door de wereldwijde tendens dat steeds meer mensen in de stad gaan wonen, is er op het niveau van de steden en gemeenten veel interesse om actief werk te maken van een lokale voedselstrategie, in eerste instantie bij de overheden zelf. Tegelijk is voedsel een middel om mensen met uiteenlopende achtergronden samen te brengen. Heel veel sociale projecten maken de combinatie met productie, verwerking en verdeling van lokaal geproduceerd voedsel en bieden zo kansen aan mensen om een gewaardeerde rol te spelen in de samenleving. De sociale component van voedselproductie in een stedelijke context is in die zin niet te onderschatten. Meer nog, ondernemers die in de stad produceren en geen enkele link leggen met hun directe omgeving, kunnen zich beter afvragen waarom ze überhaupt die moeilijke context kiezen.
Stadslandbouw kent diverse types
Stadslandbouw is heel divers. Daarom voerde het Europees Forum voor Stadslandbouw (EFUA, European Forum on Urban Agriculture) onlangs een wetenschappelijk onderbouwde studie naar de verschillende types uit. Op basis van een screening van 112 stadslandbouwinitiatieven, verspreid over heel Europa, kwamen de onderzoekers tot zes types. We zoomen in op de vier types die gelinkt kunnen worden aan een professionele activiteit.
Relatie tussen producent en consument
Stadslandbouw is al lang niet meer beperkt tot voedselproductie binnen de stadsmuren. Het gaat evengoed om landbouwbedrijven die in de nabijheid van steden actief zijn en met hun aanbod actief inspelen op de behoeftes in het stedelijk gebied.
Centraal staat voedselproductie, dikwijls verkocht via de (ver)korte keten. Maar ook de relatie tussen producent en consument en het sluiten van kringlopen in dat stedelijke weefsel zijn belangrijke elementen. Vaak komen ook nog andere diensten aan bod zoals zorg, educatie en beleving.