“Betrek boeren van bij het begin bij het ontwikkelen van innovaties”

Op 2 en 3 april verzamelden Franse en Belgische onderzoekers en bedrijven voor de Agrifood Summit 2025 op het ILVO-onderzoeksinstituut in Melle. Tijdens verschillende panelgesprekken werden er ideeën en visies uitgewisseld over het ontwikkelen van innovatieve technieken in landbouw en voedselverwerking. Dat is vaak een lang proces, zeker bij de ontwikkeling van gewasbescherming. “Neem de boeren van bij het begin mee bij het ontwikkelen van nieuwe technieken; zij moeten er immers mee aan de slag”, aldus Stijn Bossin namens Boerenbond. 

Diego Canga Fano van de DG Landbouw (Europese Commissie) stelde in zijn inleiding dat er nog te weinig gepraat wordt over middelen voor onderzoek en ontwikkeling binnen de landbouw. Vooral de bodem is nog vaak onderbelicht, iets wat ILVO-directeur Joris Relaes beaamde. “De bodem blijft de essentiële productiefactor”, zo stelde hij. De echte uitdaging ziet hij socio-economisch. Enerzijds zijn er de kleine boerderijen die inzetten op alternatieve verdienmodellen, anderzijds zijn er de grote gespecialiseerde bedrijven die door hun specialisatie ook extra kwetsbaar zijn. “Maar wat met bedrijven van gemiddelde grootte? Komen er nieuwe vormen van samenwerking, met coöperatieven of schakels verderop in de keten? We hebben niet alleen landbouwspecialisten nodig, maar ook sociologen, economisten en psychologen. Laten we allemaal samenwerken”, aldus Relaes.

Het moet sneller

Samenwerken, dat doen ook de producenten van biologische gewasbeschermingsmiddelen, verenigd in IBMA. De leden van IBMA ontwikkelen alternatieven voor chemische gewasbescherming, gebruikmakend van natuurlijke vijanden, micro-organismen, feromonen of natuurlijke stoffen. “In andere delen van de wereld zoals Brazilië worden deze al volop in de akkerbouw gebruikt zoals in soja, maïs en suikerriet. Europa raakt echter achterop door logge goedkeuringsprocedures”, zo stelde Jeremy Benzunces van IBMA.  Hij wil een goedkeuringsprocedure die los staat dan die van conventionele gewasbescherming ,zodat dit sneller kan.
Eén van de Belgische IBMA-leden is Inge Van Daele van Aphea.bio. Dat bedrijf ontwikkelt onder andere biofungiciden en natuurlijke stoffen die de stikstofopname stimuleren. “Het duurt vijf tot zes jaar om een nieuw product te ontwikkelen, en dan nog eens vijf tot zes jaar om het goedgekeurd te krijgen. We hebben nood aan een kortere procedure, een geharmoniseerde goedkeuring in Europa en ook mensen bij de autoriteiten die deze nieuwe categorie van producten goed snappen om deze te beoordelen.”

Meer ratio

Marc De Loose is wetenschappelijk directeur bij ILVO en deed onder meer onderzoek naar de welbekende GGO-aardappelen die aan het ILVO in proef lagen veertien jaar geleden. Recenter kwamen ook Nieuwe Genomische Technieken (NGT) in de aandacht als innovatieve manier om gericht te veredelen. “Er is uiteraard een reglementair kader nodig dat garandeert dat innovatieve producten op een veilige manier kunnen worden geïntroduceerd. Maar het oordeel over deze technieken zou gebalanceerd moeten zijn en zowel risico’s als voordelen meenemen. We hebben meer ratio nodig in dit soort discussies.”

Ook de voordelen in kaart?

Sébastien Dumont de Chassart werkt bij Redebel, dat ondersteuning biedt bij de registratie van onder andere gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Hij moest vaststellen dat ontwikkelaars van nieuwe middelen Europa vaak links laten liggen in een eerste fase, net omdat de goedkeuring te traag gaat. Hij pleit voor meer expertise bij de autoriteiten om de nieuwe middelen goed te kunnen inschatten. Vraag die in de zaal bleef hangen was of in de beoordeling van nieuwe middelen er inderdaad een uitgebreide analyse moet komen van de mogelijk positieve effecten, zoals dit nu ook geldt voor de risico’s. Het zou enerzijds correcter zijn, maar anderzijds ook de procedure nog verder verzwaren, zo was zijn mening.

Ecosysteem rond de boer

In heel het debat is het cruciaal dat de boer wordt meegenomen, zo stelde Stijn Bossin, directeur Ondernemen & Innovatie bij Boerenbond. Boeren stellen vast dat er veel sneller actieve stoffen verboden worden dan dat erbij komen. “We hebben echt snel nieuwe middelen, waaronder biologische gewasbeschermingsmiddelen, nodig. Boeren moeten ook goed advies en opleiding kunnen krijgen om met deze nieuwe categorie van middelen om te gaan.” Boerenbond ondersteunt de ontwikkeling van nieuwe technieken en middelen. Dat gebeurt onder andere financieel via AIF, maar ook door samenwerking met onderzoekspartners en innovatie-ondersteuning voor boeren. Boerenbond wil werken aan een globaal ecosysteem rond innovatie in de landbouw, maar met de boer in een centrale rol. Het is immers de toepassing in de praktijk die bepaalt of een techniek succesvol zal zijn. Meer algemeen vond Stijn Bossin dat er nu nog te veel regelgeving bestaat die gebaseerd is op wantrouwen en die gepaard gaat met een hoge administratieve last. “Onze boeren zijn nochtans wereldtop op het vlak van duurzaamheid, innovatie en kostenefficiëntie”, kaderde Bossin.
Gevraagd naar een toekomstdroom die het leven voor boeren zou vergemakkelijken antwoordde Stijn Bossin dat boeren vooral moeite hebben met de steeds veranderende visie die elke regering met zich meebrengt. “Als boeren investeren hebben zij een verdienmodel voor ogen voor een periode van 20-25 jaar. Het is heel moeilijk om te ondernemen als die visie constant verandert. Een klare visie vanuit het beleid zou een heel goede zaak zijn.”