40 Jaar Plattelandsklassen: "Meester, weet u nog?"

Dit jaar viert Plattelandsklassen haar 40-jarig bestaan. Al vier decennia lang biedt Landbouweducatie Boerenbond vzw leerlingen een unieke ervaring door hen een week lang onder te dompelen in het leven op het platteland. Tijdens deze periode bezoeken de leerlingen boerderijen, maken ze wandelingen in de natuur en nemen ze deel aan educatieve en speelse activiteiten. Dit programma draagt bij aan hun kennis over landbouw en voedselproductie, thema's die steeds relevanter worden in de huidige samenleving.

Sinds de oprichting in 1985 heeft plattelandsklassen maar liefst 7000 klassen bereikt en in totaal 140.436 leerlingen ontvangen. Jaarlijks genieten meer dan 4500 leerlingen van een onvergetelijke plattelandservaring, verspreid over tien locaties in Vlaanderen. Dit indrukwekkende aantal is het resultaat van de inzet van bijna honderd landbouwers en nog veel meer vrijwilligers die hun tijd en expertise inzetten om kinderen dichter bij de landbouw te brengen.
Indrukwekkende mijlpaal
“Dit 40-jarig jubileum is een bijzondere mijlpaal”, zegt Peter De Donder, coördinator van Landbouweducatie Boerenbond. “We zijn trots op wat we al hebben bereikt en kijken ernaar uit om ook in de toekomst deze waardevolle ervaringen aan leerlingen mee te geven. Dit is niet alleen een mooie beleving, maar ze sluit ook nauw aan bij het leerplan. Plattelandsklassen zet in op onderzoekend en ontwerpend leren, waardoor leerkrachten STEM-doelstellingen kunnen afvinken. Zo leren leerlingen afhankelijk van hun leeftijd bijvoorbeeld hoe ze de oppervlakte van een stal berekenen, hoe de hefboom van een kruiwagen werkt of hoe zonnepanelen met batterijen functioneren.”
Van bescheiden begin tot gevestigde waarde
Plattelandsklassen ontstond toevallig uit een gesprek tussen een leerkracht, een consulent van Landelijke Gilden en een landbouwer. De eerste editie vond plaats in een schuur in het Oost-Vlaamse Sint-Laureins waar een groepje leerlingen op meerdaags ‘buitenonderwijs’ trok. Die locatie groeide later uit tot het provinciaal domein De Boerekreek, waar nog steeds plattelandsklassen worden georganiseerd. Vele vrijwilligers zetten zich in om jongeren tussen 4 en 24 jaar meer te leren over landbouw en voedselproductie, op maat van hun studierichting en niveau.
Uitdagingen en evoluties
De afgelopen jaren was het niet altijd evident om scholen te overtuigen om deel te nemen aan plattelandsklassen. Volgens Peter De Donder spelen budgettaire beperkingen een grote rol. “Waar klassen vroeger vijf dagen bleven, is dat nu vaak nog maar drie tot vier dagen. Plattelandsklassen zijn duurder dan zee- of bosklassen, omdat de klas wordt overgenomen door begeleiders, terwijl leerkrachten bij bosklassen zelf activiteiten moeten organiseren. Die begeleiding was altijd onze een succesformule, maar vormt nu soms een nadeel omdat het de kostprijs verhoogt.
Daarom werkt plattelandsklassen steeds meer op maat van de scholen. Activiteiten worden aangepast aan de noden en het budget van de school, en de eerste dag brengen leerlingen bijvoorbeeld zelf boterhammen mee. We willen zeker ook stadsscholen aantrekken, omdat die kinderen minder voeling hebben met landbouw”, aldus De Donder.
 

Voedselgeletterdheid als belangrijke pijler
"Een van de grootste uitdagingen is dat kinderen amper weten waar hun voedsel vandaan komt. Landbouw is voor velen van hen een onbekende wereld, terwijl zee en bos hen snel aanspreken. Daarom grijpt de school eerder naar zee- of bosklassen. Kinderen en leerkrachten kennen de schoonheid van de natuur, maar hebben weinig tot geen idee van wat zich op een boerderij afspeelt. Als ze eenmaal een boerderij hebben bezocht, zijn ze overtuigd van hoe interessant en leerrijk het is. Ook leerkrachten zien snel de meerwaarde.
Plattelandsklassen zet daarom sterk in op persoonlijk contact met leerkrachten. Mond-tot-mondreclame werkt het best. Leerkrachten komen naar ons omdat ze andere leerkrachten kennen die enthousiast zijn. Doordat wij op maat van de school werken en de plattelandsklassen organiseren in nauw overleg met de leerkracht, creëren we een heel goede band. ”
Veranderende inhoud, blijvende impact
"Hoewel de organisatie door de jaren heen grotendeels hetzelfde is gebleven, is de inhoud van de plattelandsklassen mettertijd geëvolueerd. Waar het vroeger volstond dat een landbouwer vertelde over zijn bedrijf, moeten kinderen nu actief aan de slag. De activiteiten zijn veel interactiever geworden en er wordt rekening gehouden met de eindtermen.
Ook de vragen van leerlingen zijn anders dan vroeger. Kinderen willen weten waarom een kalfje bij de moeder wordt weggehaald en of vlees eten een invloed heeft op het klimaat. Daarom bieden we landbouwers trainingen aan om verbindende antwoorden te geven op deze vragen. Onze vrijwilligers kunnen die trainingen altijd volgen.”
Een zaadje planten voor de toekomst
Landbouwers nemen niet deel aan plattelandsklassen om financiële redenen, maar omdat ze de kinderen willen tonen hoe het eraan toe gaat op een boerderij, hoe mooi de boerenstiel is, en dat er veel werk achter voedselproductie schuilt. Ze willen bijdragen aan een positief imago van de sector. De beleving tijdens een boerderijbezoek is altijd superleuk én leerrijk. We kunnen een zaadje planten in de ontwikkeling van de leerlingen. In het verleden is daar misschien te weinig op ingezet, waardoor natuur meer aandacht krijgt in het onderwijs. Maar ik kan met de hand op het hart zeggen dat deelnemende scholen, zeker in stedelijke context, blijven terugkomen naar onze plattelandsklassen. Leerkrachten zien dat er veel te ontdekken valt op een landbouwbedrijf, en dat hun leerlingen – maar ook zij zelf – veel van de boer kunnen leren.

Vertrouwen in de toekomst
Na 40 jaar blijft plattelandsklassen een vaste waarde in het onderwijslandschap. Ondanks de uitdagingen en veranderingen blijft de missie onveranderd: kinderen en jongeren dichter bij de landbouw brengen en hen laten ontdekken waar hun voedsel vandaan komt. Met een sterke focus op educatie, persoonlijke begeleiding en innovatie, kijkt plattelandsklassen vol vertrouwen naar de toekomst.