Nieuw NAPAN (gewasbescherming) focust niet enkel op landbouwers

Het NAPAN (Nationaal Actie Plan d’Action National) omvat alle gecoördineerde plannen over gewasbescherming in ons land. Dit programma heeft tot doel de risico’s van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en hun impact op het leefmilieu en de volksgezondheid te verminderen door middel van verschillende acties (opleiding, bewustmaking, regelgeving, ondersteuning, studies…), gericht op zowel professionelen (landbouw, groensector, publiek en privaat) als particulieren. 

In België zijn de federale, regionale en communautaire overheden, elk voor hun eigen bevoegdheden, verantwoordelijk voor de implementatie van het NAPAN aan de hand van opeenvolgende vijfjarenprogramma’s. Het federaal reductieplan voor gewasbeschermingsmiddelen is momenteel beschikbaar op fytoweb.be. Op de goedkeuring van het Vlaams NAPAN is het nog wachten. Boerenbond diende op beide actieplannen eerder al bezwaren in. 

Federale NAPAN nu beschikbaar

Dit federale programma, dat beschikbaar is op de website van fytoweb, beschrijft de acties die de federale overheid in België onderneemt in de periode 2023-2027 met de bedoeling de risico’s van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en hun impact op het leefmilieu en de volksgezondheid te verminderen. Het omvat zowel federale acties (aangeduid met de afkorting ‘Fed.’), die door de federale overheid worden uitgevoerd, als nationale acties (aangeduid met de afkorting ‘Bel.’), die de federale en gewestelijke overheden samen uitvoeren. Na een bezwaar van onder andere Boerenbond heeft de dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Bemestingsproducten de analyse gedaan van de opmerkingen en is het plan zo nodig bijgestuurd via de NAPAN-raad en de bevoegde kabinetten. Dit artikel ambieert niet alle acties weer te geven, maar focust op een selectie van acties. 

Acties voor professionelen

Zo voorziet het plan in een efficiënt administratief beheer van de fytolicentie alsook in het uitvoeren van controles dat gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel gebruik enkel verkrijgbaar zijn voor houders van een fytolicentie. Ook wil het plan lage-inputsystemen zoals IPM en biologische landbouw bevorderen door gewasbeschermingsmiddelen met een laag risico beter zichtbaar te maken op fytoweb. Professionele gebruikers zijn nu al verplicht om registers bij te houden van de gewasbeschermingsmiddelen die zij gebruiken, met vermelding van de naam van het gebruikte gewasbeschermingsmiddel, het tijdstip van toepassing en de dosis, alsook het gebied en het gewas waarop het gewasbeschermingsmiddel werd gebruikt. 

In het NAPAN wordt verwezen naar nieuwe EU-wetgeving die gebruikers in de toekomst verplichten om deze registers in elektronisch formaat bij te houden. Ook de driejaarlijkse keuring van de spuittoestellen is een actie die voortvloeit uit het NAPAN en waar mogelijk bijsturingen kunnen uit voortvloeien, net als de aanpassing van de lijst met driftreducerende technieken. Via een actie in het NAPAN wordt ook nagedacht over de implementatie van een nieuw bufferzonebeleid ter bescherming van waterorganismen. 

Acties naar particulieren

Er komt een nieuwe communicatiecampagne voor de verkooppunten van gewasbeschermingsmiddelen voor niet-professioneel gebruik. In het kader van de eerdere programma’s van het NAPAN werden er al richtlijnen ontwikkeld met betrekking tot de informatie die beschikbaar moet zijn in de verkooppunten van gewasbeschermingsmiddelen voor niet-professioneel gebruik. Meer informatie over de verplichtingen waaraan de distributeurs nu al moeten voldoen staat op www.info-pesticide.be.

In de loop van 2024 komt er ook een enquête om de kennis van niet-professionele gebruikers over gewasbeschermingsmiddelen en hun alternatieven te onderzoeken. Niet-professionele gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen kunnen met vragen over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen terecht bij een Callcenter. Dit Callcenter is een initiatief van de producenten en de distributeurs van gewasbeschermingsmiddelen. Een begeleidingscomité, waarin de bevoegde overheden vertegenwoordigd zijn, houdt toezicht op de werking. 

Het plan zal ook Fytoweb aanpassing om de bruikbaarheid voor het brede publiek te optimaliseren alsook om hen te informeren over actuele thema’s waarvoor de dienst Gewasbeschermingsmiddelen en Bemestingsproducten bevoegd is. NAPAN voorziet ook de verderzetting van het antigifcentrum door de opvolging van de Belgische gevallen van acute blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen. Ook wil het actieplan op de hoogte blijven van de wetenschappelijke vooruitgang over de chronische gezondheidseffecten van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Deze laatste twee acties zijn ook gericht naar professionele gebruikers. 

Afstemming met Europees beleid noodzakelijk

Het goedgekeurde programma anticipeerde op nieuwe EU-wetgeving die bij de opmaak van het NAPAN nog in ontwikkeling was. De SUR (Sustainable Use Regulation /Verordening over duurzaam gebruik van GBM) zocht naar ambities zoals voorzien in de Green Deal en de Farm-to-Forkstrategie, maar de SUR is ondertussen teruggetrokken. 

De Europese commissie beseft dat ze een plan moeten opmaken in overleg met de stakeholders in plaats van iets op te leggen. In het NAPAN is voorzien dat als de EU-maatregelen oplegt, er bijkomende acties kunnen toegevoegd worden. Zouden er ook acties geschrapt worden nu de SUR Europees teruggetrokken is? Europees blijft de huidige richtlijnbetreffende duurzaam gebruik wel van toepassing. 

Anders is het met het digitaal gewasbeschermingsmiddelenregister dat Europa vorig jaar heeft beslist en waar in het NAPAN op verder wordt gegaan. Boerenbond wil alvast niet weten van deze bijkomende administratieve last en vraagt het Europees kader weer aan te passen naar een werkbaar geheel. Boerenbond weet dat het belangrijk is om doelstellingen te halen, maar het is ook belangrijk om cruciale stakeholders mee te hebben in het volledige verhaal. De theorie en de praktijk mogen niet verder uit elkaar groeien, daar waarschuwt Boerenbond meermaals voor. 

Bron: Pieter Van Oost, adviseur plantaardige productie.