Carbon Farming

De hoeveelheid koolstof in de atmosfeer neemt jaarlijks met 4,3 miljard ton toe. Een jaarlijkse stijging van de hoeveelheid koolstof met 0,4% kan de toename van CO2 in de atmosfeer een halt toeroepen. Dat levert een belangrijke bijdrage aan broeikasgaseffect en klimaatverandering. Hoe meer de bodem bedekt is, hoe rijker hij zal zijn aan organisch materiaal, en dus aan koolstof. In de aanpak van de opwarming van de aarde lag de focus tot nu toe voornamelijk op de bescherming en het herstel van wouden en bossen. Maar extra aandacht voor mogelijkheden in de landbouwsector kan haar nut bewijzen.

Meer koolstof in de bodem is ook goed voor de landbouwer. Het levert een betere bodemvruchtbaarheid, weerbare gewassen, meer biodiversiteit, minder erosie, een verhoogd waterhoudend vermogen en een betere opname van nutriënten door de plant op. Door koolstof op te slaan in de bodem kan de landbouwsector zich ook beter wapenen tegen extreme weersomstandigheden en de impact van klimaatwijzigingen.

Wordt carbon farming actief benut voor CO2-compensatie, dan is de succesvolle toepassing van de technieken een van de vereisten. Samen met de projectpartners uit Nederland, Noorwegen en Duitsland schreven Innovatiesteunpunt en Inagro een handleiding voor landbouwers om koolstofopslag toe te passen in de praktijk. De Vlaamse partners werkten de handleiding verder uit met specifieke regionale accenten. Ze brachten de best toepasbare technieken voor Vlaanderen in kaart. Voor elke techniek is een praktische fiche beschikbaar met extra informatie over het potentieel, tips bij de toepassing en de financiële gevolgen.

• Groenbedekkers en onderzaai (bv. van gras bij maïs) maximaal inzetten
• Een verruimde teeltrotatie toepassen
• Organische mest gebruiken
• Compost gebruiken
• Grasland aangepast beheren

• Ontdek alle infofiches hier
• Bekijk het overzicht van alle koolstofopslagtechnieken en hun potentieel.
• Voor de volledige Europese rapporten met gedetailleerde ifno, kan je dit document downloaden

Naast opbouw van extra koolstof in de bodembestaan er ook technieken die de natuurlijke afbraak van koolstof afremmen. De meest voor de hand liggende technieken zijn niet-kerende grondbewerkingen en gereduceerde bodembewerkingen. Zo blijft de bodemstructuur maximaal behouden en wordt de natuurlijke afbraak van koolstof niet versneld.

Steeds meer ondernemingen uit de bedrijfswereld willen zich ‘klimaatneutraal’ kunnen noemen. Dat vraagt tijd en verschillende ingrepen in hun bedrijfsvoering. Los van de geleverde inspanningen blijft ook vaak nog een deel onvermijdbare CO2-uitstoot over waarvoor compensatiemogelijkheden bestaan. Die zoeken ze vandaag vaak in technische oplossingen ver van huis, zoals de aanplant van bomen in ontwikkelingslanden. Zou het niet mooier zijn als ondernemingen ook de mogelijkheid hebben om de CO2-compensatie lokaal te organiseren via de land- en tuinbouwsector?

Het Interreg-project Carbon Farming zoekt sinds 2019 naar mogelijkheden om carbon farming of koolstofbewuste landbouw in de praktijk te brengen met lokale landbouwers. Met de voordelen in handen lijkt de tijd rijp om samenwerkingen op te zetten. Voor land- en tuinbouwers voelt het vooralsnog raar aan om naast voedselproductie ook diensten of koolstofcertificaten te verkopen. Toch moet je die kans nu grijpen en de basisprincipes zoveel mogelijk zelf vastleggen, voor derden het uit handen nemen.

Een correcte financiële ondersteuning kan die implementatie een duwtje in de rug geven. Een nieuw verdienmodel kan de extra kost (gedeeltelijk) compenseren. Als landbouwers positief bijdragen aan het klimaat dienen ze daarvoor vergoed te worden. Daarnaast is koolstofopbouw in de bodem een werk van lange adem, een inspanning die minstens vijf jaar duurt of zelfs het werk is van een generatie. Boer en bedrijf stappen dus voor meerdere jaren in zo’n traject. In samenwerkingen of verdienmodellen zijn garanties op lange termijn dan ook essentieel voor de landbouwers.

Een duidelijke return on investment is dus noodzakelijk opdat landbouwers en andere belanghebbenden aan de slag gaan met carbon farming. Daarvoor zijn economisch en ecologisch leefbare verdienmodellen onontbeerlijk. De projectpartners voerden een uitgebreide literatuurstudie uit in binnen- en buitenland over bestaande verdienmodellen. Die info kan dienen als inspiratie voor duurzame initiatieven.

Daarnaast vatten de projectpartners vier voorbeelden samen in een overzichtelijke schets. Dat overzicht biedt inspiratie voor toekomstige gelijkaardige initiatieven, met initiatiefnemers uit vier verschillende domeinen:

• partners uit de agrofoodketen (hier klimaatneutrale melk in Nederland), 
• de landbouwer zelf (hier CSA-bedrijf uit Noorwegen), 
• organisaties buiten de agrofoodketen (hier Duitse biobeurs compenseert uitstoot via samenwerking met lokale landbouwers) 
• en (lokale) overheid (hier label Bas Carbone in Frankrijk).

• Bekijk de samenvatting en inspirerende voorbeelden over verdienmodellen in carbon farming.
• Voor de volledige Europese rapporten met gedetailleerde info, kan je dit document downloaden

Voor de volledige Europese rapporten met gedetailleerde info, kan je dit document downloaden

Bij de start van het project wist het consortium al dat beleid een zeer belangrijke factor zou zijn voor het potentieel van koolstoflandbouw. De uitdagingen en lessen van drie jaar intensief werken met meer dan 2000 boeren die geïnteresseerd zijn in koolstoflandbouw in de vier landen werden gebundeld in een ‘white paper’. Al deze lessen, oplossingen en tips zijn te vinden in de white paper 'Incentiving carbon farming; policy recommendations from the Carbon Farming project'. 

Sinds vorig jaar wordt er in de media veel gesproken over het potentieel van koolstoflandbouw, vooral na de aankondiging van het Carbon Farming Initiative door de EU, waar beleidsmakers nu werken aan een voorstel over hoe koolstoflandbouw in het EU-beleid kan worden opgenomen. In november zal het consortium de white paper persoonlijk overhandigen aan Executive Vice President Frans Timmermans. Natuurlijk zijn we als consortium alleen maar blij met al deze extra aandacht voor koolstoflandbouw.

Tot slot hebben we drie belangrijke beleidsaanbevelingen:

• ondersteun boeren met kennis;
• geef en ondersteun financiële prikkels via beleidsprogramma's én private markten;
• en onze belangrijkste en meest voorkomende aanbeveling is dat beleidsmakers boeren de ruimte en vrijheid geven om de meest geschikte manier te kiezen om koolstoflandbouwmaatregelen toe te passen. Op die manier worden ze gemotiveerd om maatregelen voor koolstoflandbouw toe te passen.

De verplichting tot implementatie is zeker niet de manier om boeren te motiveren, omdat zij zelf vrezen dat dit de mogelijkheid zal beperken om een bedrijfsspecifieke en geschikte vorm van management toe te passen. Beperkingen zullen de motivatie, creativiteit en haalbaarheid verminderen. Stimulansen zullen hen de kans geven om niet alleen een toegevoegde waarde voor het milieu, maar ook voor hun eigen bedrijf te creëren.

Download hier