Eerste hulp bij ongevallen en vergiftiging

Naast de voordelen die het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen biedt om planten gezond te houden en veilig voedsel te produceren, brengt het gebruik ervan ook risico’s mee. Acute effecten zijn mogelijk bij rechtstreekse inname en op lange termijn kan ook chronische toxiciteit bij blootstelling aan kleine hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen optreden.

Blootstelling en risico

Gewasbeschermingsmiddelen op zich kunnen gevaarlijk zijn maar worden pas een risico als er blootstelling aan het gevaar mogelijk is. Een leeuw kan zeer gevaarlijk zijn voor de mens maar door deze af te schermen in een zoo is het risico dat die leeuw een mens aanvalt zeer klein. De blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen moet dus zo klein mogelijk zijn. Hiermee duiden we het verschil tussen een risico en een gevaar.

Tijdens verschillende momenten bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kan er risico op blootstelling zijn. Rechtstreekse blootstelling gebeurt door contact met geconcentreerde producten (bereiding spuitoplossing, wegen, morsen, …) en verdunde producten (spuitnevel, reinigen sproeimachine). Via contact met behandelde gewassen, bijvoorbeeld tijdens het snoeien of inspectie van gewas, is er een onrechtstreekse blootstelling aan de gewasbeschermingsmiddelen. De blootstelling aan het gewasbeschermingsmiddel kan via verschillende wegen (zie hiernaast).

Tijdens verschillende momenten bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kan er risico op blootstelling zijn. (Bron: Universiteit Gent)

Naargelang het gebruikte type formulering en bij de afwezigheid van aangepaste beschermkledij, gebeurt 80 tot 95 % van de blootstelling via de handen tijdens de voorbereiding van de spuitoplossing.

Bescherm jezelf

Het risico van gewasbeschermingsmiddelen kan gelukkig sterk ingeperkt worden door het nemen van een aantal maatregelen.

Risico uitschakelen: gevaarlijk product niet meer gebruiken
Risico verminderen: product vervangen door minder gevaarlijk product
Collectief afschermen: zorgen dat niemand aan product kan
Individueel afschermen: dragen van beschermende kledij
Risico signaleren: aanbrengen van pictogrammen en instructies

Het dragen van handschoenen vermindert de blootstelling met meer dan 85%. Handschoenen zijn het best van neopreen of nitril en met lange mouwen. Het dragen van een vloeistofdichte bril, laarzen en een overall die bestand zijn tegen chemische stoffen vermindert het risico op blootstelling. In de glastuinbouw is het dragen van een gasmasker zeker van belang. Kies altijd beschermingskledij van goede kwaliteit.

Een van de belangrijkste veiligheidsprincipes op het vlak van chemische producten is dat alles in de oorspronkelijke verpakking wordt bewaard. Zo weet iedereen waarmee men aan het werk is en weet men ook zelf welke veiligheidsvoorschriften men moet hanteren.

Lezen van pictogrammen

Op de etiketten van gewasbeschermingsmiddelen staan pictogrammen. Belangrijk is om de betekenis van de pictogrammen te kennen.

Eerste hulp bij vergiftiging

Moest het toch mislopen zorg je in de eerste plaats voor de veiligheid van jezelf als eerstehulpverlener (gebruik handschoenen), het slachtoffer (verplaats hem/haar niet tenzij er gevaar dreigt) en de omstaanders (probeer hen op veilige afstand te houden). Daarna controleer je het bewustzijn en de ademhaling van het slachtoffer. Is de situatie ernstig of levensbedreigend, alarmeer dan de hulpdiensten via het gratis telefoonnummer 112. Verleen vervolgens verdere eerste hulp. Laat het slachtoffer nooit braken en doe geen mond-op-mondbeademing.

Fytokast of –lokaal

Het lokaal of de kast waar de gewasbeschermingsmiddelen gestockeerd worden moet aan een aantal wettelijke basisvereisten voldoen. De ruimte dient afsluitbaar, goed verlicht en verlucht, droog en vorstvrij te zijn. Op de toegangsdeur dient “verboden toegang voor onbevoegden te staan” samen met de geschikte gevarensymbolen en identiteit en contactgegevens van de beheerder met fytolicentie. De ruimte mag enkel betreden worden in bijzijn van een fytolicentiehouder P1, P2, of P3. Lege verpakkingen dienen bijgehouden te worden en worden ingezameld door Agrirecover.