Van boer tot schap: druk op marges ondanks de hoge prijzen
De voedingsinflatie scheert nog hoge toppen terwijl de algemene inflatie afkoelt. Toch staan de marges doorheen de landbouw- en voedingsketen sterk onder druk. Een studie van het prijzenobservatorium zocht naar antwoorden en vond dat de gestegen kosten voor grondstoffen maar met vertraging en onvolledig doorgerekend kunnen worden door voedingsindustrie en warenhuizen tot bij de consument. Aanvullend toont Boerenbond met eigen cijfers aan dat ondanks soms sterk gestegen prijzen voor landbouwproducten ook de boer en tuinder er niet in slaagt zijn hogere productiekosten door te rekenen. Een onhoudbare situatie die een fundamenteel antwoord vraagt als de sector verder moet verduurzamen.
De algemene inflatie piekte in oktober 2022 op 12,27 % en daalde sinds al drie maanden op rij. Sterk gestegen grondstoffenprijzen van met name energie vuurden de inflatie het voorbije jaar aan. Vanuit het perspectief dat voeding energie is voor de mensen verbaast het dus niet dat de voedingsinflatie ook toeneemt.
Voedselinflatie trekt verder aan
In tegenstelling tot de algemene inflatie trekt de voedingsinflatie wel nog verder aan. Ze klokte in januari 2023 af op 15,59 %. Een studie uitgevoerd door het Prijzenobservatorium van de FOD Economie toont dat de Belgische voedingsinflatie vergelijkbaar is met deze in Frankrijk en Nederland. Een tweede conclusie is dat de sterk gestegen prijzen voor onder meer energie en grondstoffen maar met vertraging én onvolledig doorgerekend kunnen worden doorheen de keten. Als derde conclusie volgt daaruit dat er een bijna algemene verslechtering van de marges te verwachten is in de voedingsindustrie en de retail.
De studie van het prijzenobservatorium doet evenwel geen uitspraken over de marges in de landbouwsector, noch over verse groenten en fruit. Uit de jaarresultaten 2022 die Boerenbond eerder bekend maakte bleek al dat het inkomen van de boer tot een absoluut dieptepunt was gezakt. De werkingskosten stegen met maar liefst 25% en doen de omzet – die in 2022 nochtans met 19% gestegen is – in rook opgaan.
De marges staan onder druk
Bijkomende analyses van Boerenbond voor enkele specifieke sectoren bevestigt dit algemene beeld en vult de studie van het Prijzenobservatorium aan voor de landbouwsector en voor verse groenten en fruit.
De analyse voor de vleesvee- en varkenssector toont duidelijk aan ondanks flink hogere prijzen voor de boer de marges in deze sectoren meer dan ooit onder druk staan. De sterk gestegen veevoederkosten laten zich maar met vertraging en onvolledig doorrekenen in de markt. De kostprijs-schaar opent zich nadrukkelijk.
Prijzen en kosten voor tomaten zijn gebruikelijk zeer volatiel doorheen het jaar. Zeer opvallend is de sterke kostenstijging vanaf februari 2022 die nagenoeg uitsluitend verklaard wordt door de sterke stijging van de gasprijzen. Deze heel sterke kostprijsstijging heeft zich deels vertaald in hogere prijzen, maar dit heeft zich niet doorgezet, integendeel.
Wie vandaag tomaten van bij ons zoekt in het schap vindt hiervoor een belangrijke verklaring: de tomaten van bij ons zijn zeer moeilijk te vinden en worden aangevuld met tomaten vanuit het zuiden. Het valt af te wachten of deze substitutie makkelijk te keren valt.
De oorlog van Rusland in Oekraïne, een belangrijke motor van de inflatie, heeft ook prijsdrukkende effecten. De moeilijkere afzet van appelen en peren vanuit Oost-Europa richting Oekraïne weegt op de Europese markt en zet ook bij ons de prijs voor appelen en peren onder druk terwijl ook zij hun kosten verder zien toenemen. Dan is het extra zuur om te zien dat ook in dit segment een belangrijk aandeel appelen van elders komen en de prijs in het schap hoog boven de producentenprijs staat.
De studie van het Prijzenobservatorium van de FOD Economie, die morgen voorgesteld wordt op de Task Force Oekraïne, toont aan dat de hogere prijzen in het schap niet leiden tot hogere marges doorheen de keten. Het tegendeel is waar, de marges staan in de hele keten onder druk. Marges die nodig zijn om te verduurzamen, te blijven innoveren en investeren in efficiëntie om blijvend een scherpe prijs te kunnen zetten voor de consument en de concurrentie met producten van elders verder aan te kunnen.
Objectivering van discussie rond eerlijke prijzen
De studie is een belangrijke bijdrage in het objectiveren van de discussie rond eerlijke prijzen en faire margeverdeling doorheen de keten. Boerenbond dringt er op aan dat de hele keten wordt afgedekt in de studie, van boer tot bord, en dat de methodiek wordt uitgebouwd tot een permanent en steeds up-to-date opvolgingsinstrument van de prijstransmissie en margeverdeling doorheen de keten.
Daarmee kan het een belangrijke bouwsteen worden in het overleg over prijzen binnen de agro-voedingsketen. Maar de rol van overheid kan en moet verder gaan. Met de wet op de oneerlijke handelspraktijken trok de overheid al een duidelijke streep in het zand door de meest oneerlijke en verwerpelijke contractuele bepalingen te verbieden. We blijven aandringen op controle op de naleving van deze wet op eigen initiatief van de FOD Economie en niet enkel te ageren op formele klachten. De schrik om formeel klacht in te dienen en zo de noodzakelijke handelsrelatie te verliezen is en blijft reëel.
Overleg in de keten sterker en evenwichtiger maken
Daarnaast roepen we de federale overheid op eindelijk werk te maken van de in het regeerakkoord opgenomen wet op de landbouwprijzen. Die moet het overleg in de keten over eerlijke prijszetting mee sterker en evenwichtiger maken. Op Europees niveau volgt later dit jaar een debat over een wettelijk kader voor duurzame voedselsystemen.
De Belgische discussie over en wet op de landbouwprijzen kan het Europese debat mee voeden om ook oog te hebben voor de economische component van duurzaamheid. Ten slotte biedt het Europese kader rond mededinging sinds kort meer ruimte voor ketenbrede afspraken rond duurzaamheidsinitiatieven. Hier ligt een belangrijke opdracht voor de Belgische Mededingingsautoriteit om zo’n initiatieven mee de nodige richting en rechtszekerheid te geven.
Het besef dat de markt gecorrigeerd moet worden om faire prijzen voor consument én landbouwer te hebben, dringt gelukkig steeds meer door in het politieke en in het maatschappelijke debat. Dat is meer dan hoog tijd, want actie is nodig.
Bron: Boerenbond.
