Oplossingen voor stikstofimpasse zijn mogelijk

In heel wat dossiers wordt er over landbouw gesproken als deel van het probleem, maar eigenlijk is de sector vooral deel van de oplossing. Het stikstofdebat zit al geruime tijd op slot en dat betekent grote onzekerheid en gebrek aan rechtszekerheid voor heel wat Vlaamse landbouwbedrijven. Toch zijn er oplossingen mogelijk die voorkomen dat de landbouw nog langer in onzekerheid moet werken. Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens hierover alvast onderstaand opiniestuk.

Bepaal per bedrijf de uitstoot van stikstof

Het wordt dringend tijd dat de overheid boeren zelf laat bepalen hoe ze de doelstellingen inzake maximale stikstofuitstoot zullen behalen: door verdienmodellen te ontwikkelen met minder dieren, door innovatie of door emissierechten van collega’s over te kopen. Bovendien moet er bij de bepaling van die normen ook rekening gehouden worden met de vijftigplussers in Vlaanderen die vrijwillig willen uitstappen of die de komende jaren sowieso gaan stoppen omdat ze geen opvolging hebben. En er mag best ook eens gekeken worden naar de industrie, die veel minder streng wordt bejegend. Met andere woorden, het wordt dringend tijd voor een realistischer en efficiënter stikstofakkoord dan wat nu eenzijdig wordt opgelegd.

Begin dit jaar legde de Vlaamse regering een conceptnota stikstof neer. Het doel: tegemoetkomen aan een Europese richtlijn die stelt dat in 2050 90% van de natuurgebieden in een goede staat moet zijn. Een nobele doelstelling, ware het niet dat Vlaanderen dit door een zeer enge stikstofbril bekijkt die bovendien zo bedreigend is voor de Vlaamse land- en tuinbouw dat Vlaanderen na energie, ook voor haar voedselproductie afhankelijk dreigt te worden van het buitenland.

Kans voor oplossingen

Om de kwetsbare natuur te verbeteren, heeft Vlaanderen voor een gemakkelijkheidsoplossing gekozen. Een harde grens, een Kritische Depositiewaarde (KDW) van stikstof die maximum per kg per ha per jaar mag neerdwarrelen. Een grens die, als ze al haalbaar zou zijn, geen enkele garantie biedt op een goede staat van de natuur, zoals door Europa gevraagd. Elke ecologische onderbouwing van de relatie tussen die grens en de goede staat van instandhouding ontbreekt.

Bovendien richt Vlaanderen, in een poging om de stikstofemissies in Vlaanderen te verlagen, haar pijlen volledig op de landbouwsector. Om onduidelijke redenen worden industriële emissies veel minder streng bekeken. Bovendien heeft men voor de landbouw ook niet de moeite genomen om een socio-economische impact te berekenen. Met alle gevolgen van dien. We lijken niet te leren uit de fouten uit het verleden. Net als voor energie gaan we met dit plan onze voedselproductie dermate afbouwen dat we ook voor ons voedsel afhankelijk dreigen te worden van het buitenland.

Toch zijn oplossingen mogelijk. Vijftigplussers maken in de landbouw vandaag een zeer grote groep uit. Slechts 12% van die vijftigplussers heeft een opvolger. Dat betekent dat een aanzienlijk aantal landbouwers in de volgende 10 à 15 jaar natuurlijk zal afvloeien. Aangezien bijna de helft (48%) van de dierlijke stikstofemissies in Vlaanderen afkomstig is van dieren bij landbouwers die 50+ zijn, kan deze demografische evolutie een stikstofvermindering van maar liefst 42% (!) teweegbrengen. En dat is zonder de bijkomende inspanningen gerekend van overblijvende bedrijven.

Dit zal uiteraard niet automatisch gebeuren, maar het is onbegrijpelijk dat er in heel het stikstofplan nergens rekening gehouden wordt met dit gegeven. Zo moeten bedrijfsleiders nu nog investeringen doen om aan hun pensioen te geraken. Tegelijk staan jonge landbouwers, kort nadat ze een landbouwbedrijf hebben overgenomen, alweer voor zware investeringen. Daardoor dreigen we in een situatie te belanden waarbij, wanneer onze oudere bedrijfsleiders gestopt zijn, onze jonge boeren van vandaag gekraakt zijn onder de druk en de investeringen en er daarom mogelijk al het bijltje bij hebben neergelegd.

Nochtans ligt hier een kans voor oplossingen. Ontwikkel een instrument voor alle bedrijfsleiders die 50+ zijn. Maak duidelijk wat van hen verwacht wordt, zodat ze op basis van hun individuele situatie een duidelijke keuze kunnen maken: stoppen, eventueel nog verder doen tot aan hun 65ste of toch meestappen in het traject van emissiereductie. Met de stoppers maakt de overheid een duidelijk contract: de overheid garandeert hierin de vergoeding die hier tegenover staat en de boer garandeert de stopzetting en dus het verdwijnen van de emissies op de afgesproken datum. Op die manier wordt duidelijk hoeveel stikstof er jaar na jaar ‘uit het bad verdwijnt’ tussen nu en 2037.

Gebruik die stikstofdaling, samen met de vrijwillige opkoopregeling in de varkenshouderij, om wat verwacht wordt van onze jonge landbouwers haalbaar te maken. En geef die jonge landbouwers vervolgens de kans om, als echte ondernemers, zelf te bepalen hoe ze die doelstellingen halen. Niet door gewoon de pootjes te tellen, maar door de emissie per bedrijf te bepalen. Laat de boer zelf kiezen hoe hij deze doelstellingen haalt: door stikstofemissie te verminderen door innovatie, door verdienmodellen te ontwikkelen met minder dieren, door emissierechten van zijn collega-landbouwer te kopen …

Kortom, we lijken niet te leren uit de fouten uit het verleden. Als we met onze eigen voedselproductie niet dezelfde fout willen maken als met onze energievoorziening, is nu het moment aangebroken om verstandige keuzes te maken. Niet door ons bang en blindelings achter Europese doelstellingen te verschuilen, maar door zelf bewuste en verstandige keuzes te maken, waarmee we deze Europese doelstellingen bereiken. Komaan Vlaanderen! Laat terug zien dat wat we zelf doen, beter doen!