Arbeid wordt een steeds grotere uitdaging
Arbeid is een vaak onderschatte productiefactor in de landbouwsector en het valt op dat het voor veel bedrijven een uitdaging is om deze puzzel te leggen. Wanneer je het werk niet rond krijgt zoals je zou willen, kan je denken aan automatiseren, arbeidsefficiëntie, het afstoten van een (deel)tak of aan extra personeel. In de Leader-projecten ‘Arbeid en melkvee’ van Inagro die zich afspelen in de Westhoek en Midden-West-Vlaanderen worden er inzichten en ervaringen opgedaan over deze thema’s. De uitdagingen zijn zeker niet beperkt tot enkel de melkveesector.
In de Leader-projecten ‘Arbeid en melkvee’ wordt op verschillende manieren geprobeerd om de levenskwaliteit van melkveehouders te verhogen. Onder deze projecten vallen verschillende werkpakketten. In het werkpakket ‘Efficiënter werken’ kunnen dit najaar enkele robotmelkers in studieclubs met elkaar uitwisselen rond dagstructuur, planning en protocolmatig werken. Daarnaast werden in het werkpakket ‘Ergonomisch en veilig werken’ getuigenissen en demonstraties van het exoskelet opgezet.
33 bedrijven vonden een match
Het werkpakket waar we ons in dit artikel verder in verdiepen, handelt over tewerkstelling op melkveebedrijven. Volgend op webinars en een jobevent lieten al 56 landbouwbedrijven weten dat ze op zoek zijn naar een werknemer. Om op die vragen in te kunnen gaan, heeft het project tot op heden reeds 124 potentiële medewerkers in beeld gebracht die mee aan de slag willen gaan op een landbouwbedrijf. Dat gebeurde via contacten met lokale stakeholders zoals VDAB, GTB, Groep Intro, maar ook via scholen en trajectbegeleiders. Ondertussen vonden al zeker 33 medewerkers en bedrijven een match, maar werden daarnaast ook een aantal mensen doorverwezen naar Werkers. De uiteindelijk opgedane kennis, ervaringen en knelpunten zullen gebundeld en gedeeld worden op het einde van het project in juni 2025.
Nood aan arbeid
Emmers reinigen, de voedergang proper vegen, silo’s schoonmaken, wisselstukken bijhalen, herstellingen uitvoeren … Het zijn taken die voor veel landbouwers herkenbaar zijn. In de praktijk zijn het vaak de ouders en/of kinderen die dergelijke taken op zich nemen. De tijd die familieleden meehelpen op een bedrijf wordt vaak onderschat. Als het moment komt dat ouders niet meer in staat zijn om te helpen of wanneer kinderen gaan verder studeren, ontstaan vaak vragen over arbeid en tewerkstelling. Het is belangrijk om goed na te denken hoe je deze arbeidsuren kan compenseren in de toekomst. Niet enkel wanneer helpende handen wegvallen, maar bijvoorbeeld ook bij uitbreiding van het bedrijf moet je er goed over nadenken of je alles kan blijven bolwerken. Als je rekent dat je elke dag effectief acht uren werkt, zeven dagen op zeven, dan kom je op ongeveer 3000 uren per jaar. Veel landbouwers zullen op jaarbasis zelfs boven dat gemiddelde uitkomen en moeten zichzelf de vraag stellen of dat haalbaar blijft op lange termijn.
Taken uit handen geven is vaak de moeilijkste oefening, maar is tegelijk bepalend voor het al dan niet slagen van de samenwerking.
Is personeel iets voor jou?
Werken met personeel is niet voor iedereen weggelegd. Het is belangrijk jezelf te kennen en je eerst af te vragen of het iets voor jou kan zijn. Taken uit handen geven is vaak de moeilijkste oefening, maar is tegelijk bepalend voor het al dan niet slagen van de samenwerking. Je eigen houding als landbouwer is dus doorslaggevend. Geef de kandidaat de kans om de taken te leren. Het kan helpen om de taken goed uit te schrijven zodat de medewerker zelfstandig aan de slag kan. Als het nodig is om te vertalen kan je hier online hulpmiddelen voor vinden, maar ook filmpjes of afbeeldingen kunnen handig zijn. Als er fouten gemaakt worden, is het voor beide partijen belangrijk om hier open over te communiceren. Het kan makkelijk zijn om op regelmatige tijdstippen een ‘overlegmoment’ in te plannen, maar soms eens samen een kop koffie drinken, kan vaak ook de nodige ruimte bieden om bepaalde zaken te bespreken.
Omarm de kracht van diversiteit
De tijd dat we droomden van ‘een medewerker met achtergrond in de landbouwsector’ moeten we meer en meer loslaten. De lopende projecten illustreren dat diverse doelgroepen kunnen worden ingeschakeld op landbouwbedrijven, denk aan mensen die willen bijklussen na hun uren, niet-landbouwstudenten die willen melken, asielzoekers of mensen met een detentieverleden. Er zijn verschillende voorbeelden waar een fijne samenwerking tot stand kwam. Het gebeurt dat landbouwers geen behoefte hebben aan een fulltime, maar wel eerder aan periodieke, deeltijdse hulp. Die kan helaas in de landbouwsector niet ingevuld worden door flexi-jobbers. Als alternatief is er het statuut van seizoenarbeid, waarbij je iemand kan inzetten voor 50 volle of 100 halve dagen. Een landbouwer kan op die manier bijvoorbeeld twee melkbeurten per week uitbesteden aan een externe hulp. De kern van de zaak is de juiste match zoeken en vinden voor jouw bedrijf. Dikwijls zijn werkattitude en motivatie belangrijker dan competenties, want iedereen kan altijd bijleren. Als werkgever geef je iemand de kans om zich verder te ontplooien. Je kan daar veel dankbaarheid en wie weet zelfs nieuwe ideeën voor terugkrijgen die je bedrijf ten goede komen.
Kostprijs en vacature uitschrijven
Als je aan het overwegen bent om te automatiseren, dan is het interessant om de kostprijs per bespaard uur van de investering af te wegen tegen de kostprijs van een externe medewerker. Externe hulp inschakelen kost 20 à 25 euro per uur, afhankelijk van het profiel en het type contract. Hou hierbij in gedachten dat een fulltime werknemer in een bedrijf gemiddeld ongeveer 1800 uren per jaar werkt. Als je wil starten met een externe medewerker, moet je eerst een eenvoudige en duidelijke vacature uitschrijven. Geef daarin een overzicht van de taken en maak een account aan via de website van de VDAB om de vacature te verspreiden. Denk zelf ook na over waar je nog extra kan verspreiden. Vergeet daarbij zeker niet de sociale media, de lokale KLJ of scholen in de buurt. Er werd in het project een stappenplan opgesteld om een goede vacature uit te schrijven. Dat stappenplan en alle andere extra info je vinden op inagro.be/projecten/arbeid-en-melkvee.
Tips en aandachtpunten van projectcoördinator Ilse Louwagie
Vaak wordt een medewerker gezocht om routinetaken op te nemen: koeien melken, huisvesting proper maken, silo’s ontbloten, helpen dieren verhokken … Als deze taken kunnen doorgegeven worden, geeft dit de landbouwer extra tijd en ruimte om andere taken zoals onderhoudswerken of administratie uit te voeren. Het kan heel bevrijdend werken om eens niet zelf te moeten instaan voor het melken.
- Afhankelijk van hoeveel uren het personeelslid nodig is, kan je ervoor kiezen om een medewerker te delen met één of meerdere collega-landbouwers;
- Zeker bij de opstart is goed communiceren een belangrijk aandachtspunt en lang niet altijd evident. Het kan bijvoorbeeld dat de medewerker een gesloten persoonlijkheid heeft, waardoor je moeilijk aansluiting vindt;
- Het vraagt wel wat aandacht om de medewerker correct in te schrijven. We adviseren om goed te informeren bij een sociaal bureau of interimbureau;
- Zoek met een open blik naar de geschikte kandidaat. Iemand met voorkennis in de landbouw hoeft niet, dat heeft de praktijk bewezen. Ook taal hoeft geen drempel te zijn, er bestaan voldoende manieren om te communiceren;
- Geef de medewerker de kans om de taken aan te leren;
- Beloon de medewerker niet alleen via loon, wees ook attent in de loop van het jaar: een complimentje geven, een kleine attentie bij gelegenheden, … Of organiseer jaarlijks een etentje waarin je jouw appreciatie ook toont.
De voorbije jaren hebben we ingezet op flexibele arbeidsinzet.
Flexibele arbeidsinzet
Bedrijven kunnen inzetten op verschillende pistes om hun arbeidsbehoefte in te vullen: automatisatie, efficiëntere werkorganisatie, loonwerk of externe arbeid. De voorbije jaren hebben we ingezet op flexibele arbeidsinzet. Zo werd de regeling seizoenarbeid in 100 halve dagen bijkomend uitgewerkt voor in eerste instantie de melkveehouderij. Zeker voor bedrijven die slechts een deel van de tijd een extra arbeidskracht nodig hebben, biedt deze regeling kansen. Deze regeling zal geëvalueerd worden met het oog op een verdere verfijning naar de toekomst. Het is dan ook belangrijk dat melkveehouders hiermee aan de slag gaan. Flexi-jobs zijn momenteel niet mogelijk in de sector. Andere regelingen zoals de oprichting van een werkgeversgroepering om arbeidskrachten te delen over meerdere bedrijven of duaal leren behoren ook tot de mogelijkheden om externe arbeidskrachten in te schakelen. We blijven de verschillende regelingen opvolgen en evalueren met het oog op een meer flexibelere inzet van arbeidskrachten op maat van de behoeftes van de bedrijven en met respect voor de werknemer.